TÂM HỒN VIỆT và đám tang TRỊNH CÔNG SƠN.

     Những người muôn năm cũ

     Hồn bây giờ ở đâu.,.!?  (Vũ Đình Liên)

    Mỗi âm tiết trong thơ ca đánh vần lên một tia sáng.

    Mỗi câu hát cất lên mở ra một khung trời hy vọng...

Tb viết cho Sài Gòn xưa.

✍️

✍️

       Năm anh Sơn mất tôi đang đi công tác ở Sài Gòn. Tôi cùng Hảo cô bạn phổ thông khi ấy đang làm Phó Ban Tuyên giáo Thành ủy tp HCM (Hoàng Vĩnh Hảo con gái áp út Cụ Hoàng Minh Giám) đến phúng viếng. Đám tang anh Sơn rất đông, nếu không đi cùng Hảo tôi không chắc mình có thể vào được hay không. Người ở đâu ra mà lắm thế. Người ta ở đâu đổ về như kiến, chật cả đường phố. Quen có, lạ có. Không đủ chỗ đặt vòng hoa phúng điếu. Tôi đã khóc, tôi nói với bạn mình "Tb khóc vì Tâm hồn Việt luôn đẹp và trường tồn"

       Dostoievski nói: cái đẹp sẽ cứu vãn nhân loại. C’est la beauté qui va sauver le monde. Bỏ công ăn việc làm, đến tiễn đưa một thi sĩ – Trịnh Công Sơn trước hết là một thi sĩ, tác phẩm Trịnh Công Sơn là những bài thơ phổ nhạc – chứng tỏ người ta còn nghĩ đến cái đẹp, người ta còn có tâm hồn.

        Tự nhiên tôi nghĩ đến bác sĩ Jivago (Zhivag ) của Boris Pasternak. Cũng như anh Sơn, Jivago là một thi sĩ. Cũng như anh Sơn, Jivago bị cuốn hút trong cơn lốc của lịch sử, bị quẳng vào một bi kịch kinh thiên động địa từ trời giáng xuống. Như hàng triệu người Nga, Jivago bị đánh bạt ra khỏi gia đình, quê hương khi chiến tranh ập xuống nước Nga, cuốn trôi tất cả: gia sản, vợ con, bè bạn, tình ái, trong một xã hội thay đổi tận gốc rễ.

        Chỉ có một điều không bao giờ thay đổi: là một thi sĩ, Jivago tiếp tục làm thơ. Lấy thơ làm nhân chứng. Lấy thơ làm cái phao. Lấy thơ làm một nguồn hy vọng để vươn lên, để sống. Như Phùng Quán: Có những lúc ngả lòng / Tôi vịn câu thơ mà đứng dậy.

       Khi Jivago chết, người ta ở đâu đổ về rất đông, nhiều người không hề quen biết. Pasternak viết: người Nga yêu thơ, yêu thi sĩ. Nghĩa là yêu cái đẹp, nghĩa là chưa hoàn toàn tuyệt vọng. Chỉ hoàn toàn tuyệt vọng khi ngươi ta không còn thiết tha đến điều gì, ngay cả cái đẹp. Đó là nét lạc quan nhất trong một cuốn sách đầy thảm kịch: chiến tranh, tang tóc, chia lìa, đổ vỡ. Một tia sáng loé lên trong bầu trời đen tối.

MƯA VẪN MƯA RƠI…

        Khi Victor Hugo từ trần, hơn hai triệu người dân Paris đổ xuống đường đưa tiễn tác giả Những người khốn khổ, một cuộc tuần hành lớn nhất trong lịch sử Pháp, đông hơn cả đám đông xuống đường ngày giải phóng Paris. Victor Hugo không giải phóng nước Pháp, ông dẫn người Pháp đi tìm cái đẹp. Một nhà báo viết: chưa bao giờ trong một đám tang người ta thấy vắng bóng cái chết, chỉ thấy tương lai và hạnh phúc trên mỗi khuôn mặt. Khi Charles Trenet chết, hàng chục ngàn người kéo về đưa tang một thi sĩ hiện đại nổi tiếng nhất của Pháp. Đưa tang Trenet, trong vài giờ người Pháp quên mình đang sống trong một xã hội vật chất, suốt ngày túi bụi bon chen giành giật. Trong vài giờ, người Pháp thấy mình vươn lên, thấy đời có ý nghĩa hơn, bởi còn yêu cái đẹp. Trenet viết: Những thi sĩ đã qua đời, nhưng tiếng hát của họ vẫn bay nhẩy trên khắp đường phố. 

       Trịnh Công Sơn đã qua đời, nhưng tiếng hát của anh vẫn bay nhẩy trong các hang cùng, ngõ hẹp. Không phải chỉ ở Việt nam, mà trên khắp địa cầu. Người Việt, tan tác như một đàn gà mất mẹ, nương thân trên khắp nẻo đường xa xứ, mang theo những kỷ niệm quê hương, mang theo mùi nước mắm, mùi khói bếp, mùi rơm nếp đầu mùa, mùi sầu riêng, mùi phở... mang theo tiếng hát Trịnh Công Sơn.

      Tôi đã nghe Trịnh Công Sơn qua tiếng hát tưng tửng khói thuốc của Khánh Ly, tiếng hát thánh thót, không có tuổi của Thái Thanh, tiếng hát truyền cảm của Lệ Thu, và rất nhiều tiếng hát vô danh khác. Tiếng hát của những Việt kiều xa Tổ quốc nhưng chỉ nói tiếng Việt, của những người thuộc thế hệ sau này, hát nhạc Trịnh với một thứ tiếng Việt pha giọng Mỹ, giọng Pháp, giọng Đức, giọng Slaves. Tôi đã nghe tiếng hát nhạc Trịnh vọng ra từ những căn nhà ở bất cứ chỗ nào có người Việt sinh sống bên trời Âu… Một buổi chiều tàn, trong một bìa rừng nước Ý, cách xa Tổ quốc Việt Nam hàng chục ngàn cây số, một nơi khỉ ho cò gáy, tưởng như không có hơi người, tôi nghe một giọng khàn khàn vọng ra từ một căn nhà gỗ... Mưa vẫn mưa bay, trên tầng tháp cổ. Dài tay em với những thoáng mây bay… Người hát là một ông già gốc Ấn Độ, sống ở Việt nam từ nhỏ. Vượt biển, thuyền đắm, ông già đươc tầu Ý vớt, ở lại Ý, làm nghề canh rừng. Suốt ngày, lủi thủi một mình, tháng năm dài đằng đẵng, ông già Ấn mơ đến những cơn mưa trên tầng tháp cổ ở một xứ sở ông đã nhận làm quê hương.

        Bạn tôi, nhà báo Cao Phong thường trú ở Paris kể: Một ngày ở ngoại ô La Havane, Cuba, trong một quán cóc trên bờ biển, bạn nghe một giọng hát đàn bà, rất trong, rất ngọt từ trong bếp vọng ra. Ngày gió lớn, tai nghe môi gọi thầm. Gọi tên em, tên Việt nam, trong tiếng nói da vàng... Người hát là một bà người Bắc, từ Hà nội sang Cuba, trong một chương trình hợp tác gì đó giữa hai nước xã hội anh em, có lẽ đã mệt nhoài sau nhiều năm xa xứ...

       Nhạc Trịnh đã đi sâu vào tâm hồn dân tộc. Nước Việt có 100 triệu dân thì có quá nửa dân số yêu thơ và thích làm thơ. Sự thực, không cần phải biết đọc, biết viết mới biết làm thơ, tác giả những câu thơ đẹp nhất trong văn chương Việt nam–ca dao-là những người nông dân không biết đọc biết viết. Trong số hơn 50 triệu người Việt làm thơ, mỗi thế hệ cho vài ba thi sĩ. Những thi sĩ đi sâu vào tâm khảm đám đông, gặp gỡ tâm hồn một dân tộc còn hiếm hoi hơn nữa. Trịnh Công Sơn thuộc cái số hiếm hoi đó.

✍️